Wandelingen en rondleidingen
Spelenderwijs kennismaken met het Bossche verleden
door Ed Hupkens
Op 8 en 9 september 2012 werden de Open Monumentendagen (OMD) gehouden. Onderdeel van de OMD is de OMD Klassendag, bestemd voor leerlingen van groep 7 van de basisschool. De Klassendag werd in 2011 voor de eerste keer gehouden. Dit jaar werd de Klassendag uitgebreid tot een Klassenweek, zodat meer scholen konden meedoen. Er deden drie Bossche basisscholen mee. Het doel is kinderen uit de bovenbouw van de basisschool kennis te laten maken met archeologie, bouwhistorie en monumenten. PelgrimskapelHet programma voor de kinderen is een combinatie van drie afwisselende rondleidingen door het gebouw van de BAM en het BAMzenbordspel. Tijdens de rondleidingen passeren de leerlingen drie tijdzones. De eerste tijdzone betreft de middeleeuwen tot 1629. De groep kreeg buiten bij de koorzijde van de Oude Jacobskerk (nu De Azijnfabriek) met de zware steunberen een eerste uitleg van de pilgrim over de historie van het gebouw. In 1430 werd toestemming verleend tot de bouw van een kapel met klokkentoren en gasthuis (hospitium), voor pelgrims op weg naar Santiago de Compostela. Door de verheffing van de kapel tot parochiekerk in 1569, werd de pelgrimskapel in 1584 prachtig verbouwd. Na zijn toelichting nam de pelgrim de kinderen via de middeleeuwse wenteltrap mee naar de tweede verdieping van het gebouw. Deze groep had 'geluk': op de hardstenen verticale kern van de spiltrap zat een vleermuis (gewone dwergvleermuis), hetgeen het nodige gegil ontlokte. Aangekomen op de tweede verdieping werd een depot bezocht waar de afdeling BAM haar bouwhistorische vondsten bewaart, en waar de hoge, dichtgemetselde kerkramen te zien waren.GarnizoenDe tweede tijdzone betrof de garnizoensperiode, van 1629 tot 1920. Na de inname van de stad in 1629 werd de Oude Jacobskerk de katholieken ontnomen, waarna het tot 1650 fungeerde als protestants gebedshuis. Vervolgens werd het militair wagenhuis, paardenstal, arsenaal voor opslag van artilleriematerialen ('Groot Tuighuis') en kazerne. Twee 17e-eeuwse soldaten (Toine van de Bogaert en Stefan Molenaar) informeerden de leerlingen over de militaire periode van de Oude Jacob. De kinderen mochten een kijkje nemen in een voormalige rustkamer (opslagplaats van militaire uitrustingen), bij vitrines kregen ze uitleg van de inhoud (sabels, degens, prenten, gamellen et cetera). Heel spannend vonden de meesten het op een tafel uitgespreide skelet van een Franse soldaat uit 1794, dat vorig jaar werd opgegraven in een massagraf op Bastion Baselaar.Museum en depotAls derde tijdzone kwam de periode 1920 tot heden aan bod. Rond 1920 eindigde de militaire geschiedenis van de Oude Jacobskerk. Het gebouw werd ter beschikking gesteld aan het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen, dat vanaf 1924 het pand inrichtte als Noordbrabants Museum. De vloer van de eerste verdieping werd daarbij grotendeels verwijderd om een centrale, ruime en open tentoonstellingsruimte te creëren. Dit gebeurde naar ontwerp van Oscar Leeuw. Hij wijzigde bovendien de voorgevel tot zijn huidige vorm. Het Noordbrabants Museum vertrok in 1987 naar de huidige locatie aan de Verwersstraat. Na het vertrek van het museum vestigden de archeologen en bouwhistorici, en later ook de monumentenzorgers van de gemeente, zich in de Oude Jacobskerk. De begane grond van het voormalige koor werd in 1990 ingeruimd voor cultureel centrum De Azijnfabriek. Vanwege een interne verbouwing van de Oude Jacobskerk - tijdens de Klassendagen - was een deel van het archeologische laboratorium naar de derde verdieping verplaatst. BAM-medewerker Thijs Holthuizen ving de kinderen daar ter plekke op, waar zij uitleg kregen over archeologische en bouwhistorische vondsten uit de depots. De leerlingen konden zelf aan de slag met het sorteren van opgegraven relicten uit beerputten of het plakken van potscherven.BAMzenbordspelHet door medewerkers en vrijwilligers van de BAM ontwikkelde en uitgevoerde BAMzenbordspel bestaat uit acht doespelletjes, die afgewisseld worden door kennisvragen. Uitgaande van een historische plattegrond van Den Bosch vonden de kinderen antwoorden op vragen die hen lieten ontdekken welke ambachten je vroeger in een stad tegen kon komen. Een touwslager draaide vlasvezels in elkaar tot touw; de kinderen deden het met drie koorden na. Pillen draaien en in een gaper mikken. Glasblazen, met een pijp een ballon opblazen. Middeleeuwse schoen naaien: de kinderen kregen een patroon uit skai, met daarin gaten; met een dikke naald wordt een veter door de gaten gehaald. Met katapult en pingpongballetjes soldaten van een vestingmuur afmikken. Verven met zelfgemaakte, natuurlijke kleurstoffen (van ui, walnoten, klaprozen). Een middeleeuwse pot in elkaar puzzelen met behulp van fotostukken. Een tekenopdracht in het eigen infoboekje: maak je eigen Jeroen Bosch.De reacties van de kinderen en begeleidende ouders en leerkrachten waren uitermate positief. Het programma van de OMD Klassendagen sluit aan bij de kerndoelen van het basisonderwijs binnen het domein Oriëntatie op jezelf en de wereld en het domein Kunstzinnige Oriëntatie. En dat sluit weer precies aan wat het organisatiecomité Open Monumentendag met de Klassendagen voor ogen staat: OMD door middel van een leuk en leerzaam kinderprogramma bekend maken bij de Bossche basisscholen. Jong geleerd… | 4 |
KringNieuws 6 (2012) 4-6
Bossche Encyclopedie |